ΟΚ η αφορμή για το άρθρο είναι σαφώς το γεγονός ότι τις τελευταίες μέρες έχω λιώσει να βλέπω Californication αλλά ο προβληματισμός μου είναι σίγουρα πιο βαθύς και γενικός. Και εξηγούμαι ευθύς αμέσως. Όλοι γουστάρουν τον Hank Moody. Γιατί; Μα γιατί ο Hank Moody είναι αντι-ήρωας και όλος ο κόσμος γουστάρει τους αντι-ήρωες. No wait, that was an understatement. Ο κόσμος χύνει θάλασσες σπέρματος για τους αντι-ήρωες. Αν ο κόσμος ήταν ήταν ένας γιγάντιος κόλπος, τότε θα ήθελε το καυλί του αντι-ήρωα μέσα του 24/7. Τρου στόρι! Και μιλάω για άντρες και γυναίκες ανεξαιρέτως. Όλοι μα όλοι γουστάρουν τους αντι-ήρωες. Γιατί όμως;
Για να προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την απάντηση πρέπει πρώτα να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πως φτιάχνονται, οι αντι-ήρωες. Ας υποθέσουμε ότι είσαι ένας συγγραφέας και θέλεις να δημιουργήσεις έναν αντι-ήρωα. Επίσης ας υποθέσουμε ότι δεν είσαι ο Hank Moody γιατί α) δεν θα προσπαθούσες να γράψεις αλλά να ξεκολλήσεις τα μουνιά από πάνω σου ή να μην μπεις φυλακή και β) όλη η συλλογιστική μας θα πάει περίπατο. Είσαι λοιπόν ένας νορμάλ άνθρωπος. Η λέξη κλειδί είναι το "νορμάλ", προσέξτε. Τι κάνεις λοιπόν; Παίρνεις όλα τα νορμάλ, ή αλλιώς μέτρια, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σου και προσπαθείς να τα ανυψώσεις. Προσπαθείς με λίγα λόγια να φτιάξεις έναν υπεργαμάτο, υπερφλώρο Mr Perfect. Έναν τυπά που τα κάνει όλα σωστά και με χαμόγελο που κάνει *γκλίνγκ*. Και μετά τα γυρνάς όλα τούμπα. Τα αντιστρέφεις. Και voila! Έχεις τον πιο γαμάτο, badass, γαμιστερό τύπο που μπορούσες να φανταστείς. Τόσο απλά. Οκ, δεν ξέρω αν όντως έτσι δουλέυουν οι συγγραφείς, εγώ πάντως αυτό θα έκανα. Το point μου όμως είναι το εξής. Ο αντιήρωας αντιπροσωπεύει όλα αυτά που θα θέλαμε να είμασταν, αλλά δεν το παραδεχόμαστε. Κάνει όλα αυτά τα απαγορευμένα που ενώ τα απορρίπτουμε και τα κατακρίνουμε, ουσιαστικά και ενδόμυχα θα θέλαμε κι εμείς να τα κάνουμε μόνο που είμαστε πολύ κότες για να τα κάνουμε στην πραγματικότητα. Γι'αυτό όταν παρακολουθούμε έναν αντιήρωα εν δράση χαιρόμαστε και λέμε στους εαυτούς μας: "Πω, τι γαμάτος που είναι αυτός ο τύπος. Κι εγώ έτσι θα έκανα. Δηλαδή πολύ θα το ήθελα αλλά δυστυχώς είμαι τόσο φλώρος που ο Justin Bieber μπροστά μου μοιάζει με τον πρώτο ξάδερφο του Chuck Norris (είπαμε, μη το χέσουμε κιόλας)"
Τι τύπος είναι αυτός ο Hank Moody τελος πάντων; Είναι ο τύπος που ούτε τον αγαπάς, ούτε τον μισείς, αλλά βασικά μισείς να τον αγαπάς. Με μία λέξη είναι cool. Too cool for school ισως. Γαμάει μουνί αβέρτα. Κι όσο πιο πολύ γαμάει τόσο πιο πολύ τον θέλουν οι γκόμενες. Έτσι πάνε αυτα. Κατά τ'άλλα είναι μια κινούμενη καταστροφή, ένα ατύχημα που περιμένει να συμβεί. Δεν έχει κανένα απολύτως σεβασμό για οτιδήποτε, πολλώ δε μάλλον για κανόνες και κοινωνικές συμπεριφορές που ορίζει ο συγχρονος τρόπος ζωής. Ο τύπος είναι ροκ. Πίνει σαν αλκοολικός, καπνίζει σαν τσιμινιέρα, κάνει μπάφους, μπλέκει σε καυγάδες και βρίζει σα νταλικέρης. Είναι ροκ-σταρ, χωρίς τη μουσική. Παρ'όλα αυτά έχει τη κόρη του και τη γυναίκα της ζωής του, οι οποίες είναι και το ευαίσθητο σημείο του, και τις οποίες αν και κάνει τα πάντα για να το αποφύγει συνεχώς καταλήγει να τις πληγώνει και για τις οποίες θα έκανε τα πάντα, θα άλλαζε τα πάντα και θα μπορούσε εν τέλει να γίνει ο σωστός πατέρας και σύζυγος που ονειρεύονται. Κι αυτό ακριβώς είναι το σημείο προσοχής σε έναν αντιήρωα. Η αίσθηση ότι πάντα υπάρχει ελπίδα για σωτηρία ακόμα κι αν ο ίδιος δεν θέλει ή αδυνατεί πλέον να σωθεί. Αυτό το κάτι που σε κάνει να λες: "καλός είναι μωρέ κατα βάθος". Αυτό το "κατα βάθος" είναι και η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σε έναν αυθεντικά κακό και έναν αντιήρωα. Κι αυτό που μας κάνει να ξεροχύνουμε στη θέα του και να κρεμόμαστε από τις ατάκες του. Και για να μην νομίζετε ότι είμαι κολλημένος -μόνο- με το Californication, ένας άλλος αγαπημένος μου αντι-ήρωας είναι ο Γρηγόρης ο Σπίτης aka Gregory House. Αψύς, τραχύς, μισάνθρωπος, κυνικός, μίζερος, ανίκανος να αγαπήσει (όχι πάντα) και να δεχθεί αγάπη, πανέξυπνος, ετοιμόλογος, με απιστευτη αίσθηση χιούμορ. Χόμπυ του να προσβάλει όλους τους ανθρώπους οι οποίοι είναι κατώτερου εγκεφαλικού επιπέδου από εκείνον (δηλαδή σχεδόν τους πάντες), να κάνει ντρόγκια, να πίνει δίχως αύριο και να πηδάει πουτάνες. Α, και να σώζει ζωές λύνοντας ανεξήγητα ιατρικά μυστήρια. Πώς να μην αγαπήσεις έναν τέτοιο τύπο;
Συμπέρασμα: σε όλους μας αρέσουν οι αντι-ήρωες. Σε όλους τους φυσιολογικούς ανθρώπους εννοώ. Αυτό αποκλειεί κάποιες κοινωνικές ομάδες όπως μπάτσους, στρατιωτικούς, κληρικούς και γενικά άτομα προσκολλημένα στην εξουσία και την πειθαρχία. Αυτό όμως τι λέει για την κοινωνία μας; Για να σκεφτούμε λίγο. Γουστάρουμε άτομα που δεν σέβονται τους κανόνες, που γράφουν στα αρχίδια τους καταπιεστικούς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς και πολιτικής ορθότητας. Γουστάρουμε τα τσογκλάνια, τα "κακά παιδιά" και ευχόμαστε, άλλοι ανοιχτά κι άλλοι στα μουλωχτά, να μπορούσαμε κι εμείς περιστασιακά ή κατά κανόνα να μπορούσαμε να συμπεριφερθούμε σαν αυτούς. Λίγο ζα μαν φου, λίγο στα-αρχίδια-μου-τι-πιστεύει-ο-κόσμος-για-μένα, λίγο εγω-είμαι-έτσι-και-σ'όποιον-αρέσω, λίγο θα-τα-κάνω-όλα-πουτάνα-κι-όλοι-οι-άλλοι-να-πάνε-να-γαμηθούνε. Αφού λοιπόν θεοποιούμε έναν τύπο που φτύνει τη κοινωνία κατάμουτρα και της πετάει και τη γόπα από το μισοτελειωμένο του τσιγάρο στη μούρη, μήπως έχουμε ένα θεματάκι μαζί της; Με την κοινωνία εννοώ. Ή μήπως απλά η αίγλη και η αξιοζήλευτη αύρα που λούζει αυτούς τους χαρακτήρες προκύπτει ακρίβως από το γεγονός ότι είναι περιθωριακοί. Ξεχωρίζουν δηλαδή μόνο και μόνο επειδή είναι εξαιρέσεις σε έναν μονότονο και βαρετό κανόνα. Δε ξέρω ποιά είναι η απάντηση αλλά εγώ πολύ θα γούσταρα ένα κόσμο με περισσότερους Hank Moodyδες και Dr Houses. Αν μη τι άλλο, θα 'χε περισσότερη πλάκα.
Από την άλλη, δεν μπορώ να μην διατηρώ ορισμένες αμφιβολίες. Θα μπορούσαν οι αντι-ήρωες να υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο; Κι αν ναι πως θα τους αντιμετωπίζαμε εμείς οι υπόλοιποι, οι "μέτριοι"¨, οι νορμάλ άνθρωποι; Δεν χρειάζεται να σκεφτούμε πολύ. Ένας αντιήρωας θα μπορούσε να είναι ο τύπος που μπαίνει μπροστά σου στην ουρά (η ακόμα χειρότερα πάει πρώτος στην ουρά αγνωόντας επιδεικτικά όλους τους υπόλοιπους) κι όταν πας να του ζητήσεις το λόγο σου σκάει χαμόγελο και σηκώνει ανέμελα τους ώμους. Η αυτός που σε έχει φλομώσει με το τσιγάρο του σε κλειστό χώρο κι όταν του πεις ότι σε ενοχλεί σου σκάει κωλοδάχτυλο. Με δυο λέξεις, ο μαλάκας με περικεφαλαία. Ναι, μη γελιέστε φίλοι μου. όσο θελκτικοί κι αν φαίνονται αυτοί οι χαρακτήρες στα βιλία και τις σειρές, οι αντι-ήρωες στην πραγματική ζωή είναι οι λεγόμενοι μαλάκες με πατέντα, οι σπασαρχίδηδες, αυτοί που θέλεις να τους βγάλεις όλο το δέρμα με νυχοκόπτη και να τους πετάξεις σε μια μπανιέρα γεμάτη με κάτουρο ρινόκερου και αίμα περιόδου αγάμητης φοράδας. Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα. Τις γυναίκες. Πώς βλέπουν οι γυναίκες τους αντι-ήρωες; Φανταστείτε το εξής σκηνικό: είστε με το νέτο στον καναπέδάκο σας (IKEA 399.99 ευρώ) και βάζετε να δείτε Californication. Την ώρα που εσείς σκέφτεστε: "Πω τι γαμάτος τύπος; πολύ τον πάω. Και τι μουνί είναι αυτό που γαμέι βρε παιδί μου; Τρίπατο με εϊ-μπι-ε και έξτρα αερόσακους. Χάθηκε να ναι κι η δικιά μου έτσι; Σταδιάλα παλιοπατσαβούρα, μου 'χεις φάει τη ζωή...α σιχτιρ πια" εκείνη σκέφτεται: "ΘΕΕ μου τι άντρας! Τι σκληρός, τι μπρουτάλ; Και τι λέγειν και γοητεία είναι αυτή που έχει; Χάθηκε να είχε κι ο δικός μου ο μπαστουνόβλαχος εδώ δίπλα λίγη από τη γοητεία του; Τι ζητάω θέε μου; Δε ζητάω πολλά. Το μισό σεξ-απίλ να είχε κι ο δικός μου ο σκατίφλωρος και θα 'μουν η πιο ευτυχισμένη γυναίκα του κόσμου." ενώ παράλληλα έχει ήδη βάλει το κινήτό στη δόνηση, το χει χώσει κάτω από το βρακάκι της και κάνει αναπάντητες στον εαυτό της. Στο τέλος εσέις μένετε με μια γλυκόπικρο χαμόγελο στα χείλη γιατί ναι μεν τον γουστάρετε τον τύπο αλλά ξέρετε οτί ποτέ δεν θα μπορέσετε να τον φτάσετε, η γκόμενα μενει με ένα χαζόχαρούμενο χαμόγελο μέχρι τα αυτιά γιατί έχει χύσει 32 φορές και ο καναπές μένει με μια λιμνούλα από τα ζουμιά της. Και λέω εγώ τώρα το εξής απλό. Για να κάνετε πως της συμπεριφέρεστε όπως ο Hankaρος ο Moody. Για φτύστε τη λίγο στη μάπα και ρίξτε της και καμιά σφαλιάρα και μετά πηγαίντε σε ένα μπαρ πιείτε το κώλο σας, γαμήστε τη πρώτη που θα βρεθεί στο δρόμο σας και μετά γυρίστε σπίτι τύφλα και πείτε της με λάγνο ύφος: "Μωρό μου πάρε μου μια πίπα να κοιμηθώ. Μόνο τα χειλάκια σου με νανουρίζουν και το ξέρεις. Η άλλη η σκρόφα που πήδηξα πριν από λίγο δεν συγκρίνεται μαζί σου ούτε κατά διάνοια.". Να δείτε για πότε θα βρεθείτε με τον κναπέ του ΙΚΕΑ κολλάρο, στο πεζοδρόμιο, χωρίς γκόμενα, χωρίς ρούχα, ξυρισμένος γουλί και με μια ταμπελίτσα στο στήθος να λέει "τεντυμπόις".
Συμπέρασμα τελικό και το κλείνουμε: αντι-ήρωες, ναι μεν αλλά. Τουτέστιν καλοί είναι για τα βιβλία και τις ταινίες αλλά μέχρι εκεί. Κι ίσως αυτό ακριβώς το γεγονός είναι που μας κάνει να τους γουστάρουμε τόσο πολύ. Η συνειδητοποίηση ότι είναι λογοτεχνικά αποκυήματα και τίποτα παραπάνω. Είναι βοηθήματα που μας επιτρέπουν να φαντασιωνόμαστε ένα άλλο, πιο γαμάτο "εγώ" μας αλλά που αν υπήρχε έστω και μία περίπτωση στο εκατομμύριο να ήταν αληθινό θα το σκεφτόμασταν δυο και τρεις φορές και πιθανότατα δεν θα το επιλέγαμε ποτέ. Επιπροσθέτως ακριβώς επειδή είναι "χάρτινοι" χαρακτήρες. μας δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσουμε όλες ή τις περισσότερες πτυχές του εαυτού τους (τουλάχιστον στο βαθμό που μας το επιτρέπει ο συγγραφέας) και άρα αντιλαμβανόμαστε αυτό το "κατα βάθος" που λέγαμε προηγουμένως. Αντιθέτως στην αληθινή ζωή. η πρώτη αλληλεπίδραση που έχουμε με έναν υποψήφιο αντι-ήρωα συνήθως καταλήγει με εμάς να κουνάμε το κεφάλι και να λέμε "τι μαλάκας θεέ μου". Ακριβώς γιατί πρέπει να μας δωθεί η ευκαιρια να τον γνωρίσουμε καλύτερα για να εκτιμήσουμε αν είναι όντως αντι-ήρωας η σκέτος μαλάκας. Long live anti-heroes! λοιπόν, στα βιβλία και τις ταινίας μας όμως, και είθε να συνεχίσουν να μας κάνουν να νιώθουμε λίγο καλύτερα ξεχνώντας. έστω και προσωρινά, τα προβλήματα της μίζερης πραγματικότητας μας. Υψώνω το μπουκάλι γουίσκι μου και πίνω στην υγειά σου Hank Moody!
Από την άλλη, δεν μπορώ να μην διατηρώ ορισμένες αμφιβολίες. Θα μπορούσαν οι αντι-ήρωες να υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο; Κι αν ναι πως θα τους αντιμετωπίζαμε εμείς οι υπόλοιποι, οι "μέτριοι"¨, οι νορμάλ άνθρωποι; Δεν χρειάζεται να σκεφτούμε πολύ. Ένας αντιήρωας θα μπορούσε να είναι ο τύπος που μπαίνει μπροστά σου στην ουρά (η ακόμα χειρότερα πάει πρώτος στην ουρά αγνωόντας επιδεικτικά όλους τους υπόλοιπους) κι όταν πας να του ζητήσεις το λόγο σου σκάει χαμόγελο και σηκώνει ανέμελα τους ώμους. Η αυτός που σε έχει φλομώσει με το τσιγάρο του σε κλειστό χώρο κι όταν του πεις ότι σε ενοχλεί σου σκάει κωλοδάχτυλο. Με δυο λέξεις, ο μαλάκας με περικεφαλαία. Ναι, μη γελιέστε φίλοι μου. όσο θελκτικοί κι αν φαίνονται αυτοί οι χαρακτήρες στα βιλία και τις σειρές, οι αντι-ήρωες στην πραγματική ζωή είναι οι λεγόμενοι μαλάκες με πατέντα, οι σπασαρχίδηδες, αυτοί που θέλεις να τους βγάλεις όλο το δέρμα με νυχοκόπτη και να τους πετάξεις σε μια μπανιέρα γεμάτη με κάτουρο ρινόκερου και αίμα περιόδου αγάμητης φοράδας. Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα. Τις γυναίκες. Πώς βλέπουν οι γυναίκες τους αντι-ήρωες; Φανταστείτε το εξής σκηνικό: είστε με το νέτο στον καναπέδάκο σας (IKEA 399.99 ευρώ) και βάζετε να δείτε Californication. Την ώρα που εσείς σκέφτεστε: "Πω τι γαμάτος τύπος; πολύ τον πάω. Και τι μουνί είναι αυτό που γαμέι βρε παιδί μου; Τρίπατο με εϊ-μπι-ε και έξτρα αερόσακους. Χάθηκε να ναι κι η δικιά μου έτσι; Σταδιάλα παλιοπατσαβούρα, μου 'χεις φάει τη ζωή...α σιχτιρ πια" εκείνη σκέφτεται: "ΘΕΕ μου τι άντρας! Τι σκληρός, τι μπρουτάλ; Και τι λέγειν και γοητεία είναι αυτή που έχει; Χάθηκε να είχε κι ο δικός μου ο μπαστουνόβλαχος εδώ δίπλα λίγη από τη γοητεία του; Τι ζητάω θέε μου; Δε ζητάω πολλά. Το μισό σεξ-απίλ να είχε κι ο δικός μου ο σκατίφλωρος και θα 'μουν η πιο ευτυχισμένη γυναίκα του κόσμου." ενώ παράλληλα έχει ήδη βάλει το κινήτό στη δόνηση, το χει χώσει κάτω από το βρακάκι της και κάνει αναπάντητες στον εαυτό της. Στο τέλος εσέις μένετε με μια γλυκόπικρο χαμόγελο στα χείλη γιατί ναι μεν τον γουστάρετε τον τύπο αλλά ξέρετε οτί ποτέ δεν θα μπορέσετε να τον φτάσετε, η γκόμενα μενει με ένα χαζόχαρούμενο χαμόγελο μέχρι τα αυτιά γιατί έχει χύσει 32 φορές και ο καναπές μένει με μια λιμνούλα από τα ζουμιά της. Και λέω εγώ τώρα το εξής απλό. Για να κάνετε πως της συμπεριφέρεστε όπως ο Hankaρος ο Moody. Για φτύστε τη λίγο στη μάπα και ρίξτε της και καμιά σφαλιάρα και μετά πηγαίντε σε ένα μπαρ πιείτε το κώλο σας, γαμήστε τη πρώτη που θα βρεθεί στο δρόμο σας και μετά γυρίστε σπίτι τύφλα και πείτε της με λάγνο ύφος: "Μωρό μου πάρε μου μια πίπα να κοιμηθώ. Μόνο τα χειλάκια σου με νανουρίζουν και το ξέρεις. Η άλλη η σκρόφα που πήδηξα πριν από λίγο δεν συγκρίνεται μαζί σου ούτε κατά διάνοια.". Να δείτε για πότε θα βρεθείτε με τον κναπέ του ΙΚΕΑ κολλάρο, στο πεζοδρόμιο, χωρίς γκόμενα, χωρίς ρούχα, ξυρισμένος γουλί και με μια ταμπελίτσα στο στήθος να λέει "τεντυμπόις".
Συμπέρασμα τελικό και το κλείνουμε: αντι-ήρωες, ναι μεν αλλά. Τουτέστιν καλοί είναι για τα βιβλία και τις ταινίες αλλά μέχρι εκεί. Κι ίσως αυτό ακριβώς το γεγονός είναι που μας κάνει να τους γουστάρουμε τόσο πολύ. Η συνειδητοποίηση ότι είναι λογοτεχνικά αποκυήματα και τίποτα παραπάνω. Είναι βοηθήματα που μας επιτρέπουν να φαντασιωνόμαστε ένα άλλο, πιο γαμάτο "εγώ" μας αλλά που αν υπήρχε έστω και μία περίπτωση στο εκατομμύριο να ήταν αληθινό θα το σκεφτόμασταν δυο και τρεις φορές και πιθανότατα δεν θα το επιλέγαμε ποτέ. Επιπροσθέτως ακριβώς επειδή είναι "χάρτινοι" χαρακτήρες. μας δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσουμε όλες ή τις περισσότερες πτυχές του εαυτού τους (τουλάχιστον στο βαθμό που μας το επιτρέπει ο συγγραφέας) και άρα αντιλαμβανόμαστε αυτό το "κατα βάθος" που λέγαμε προηγουμένως. Αντιθέτως στην αληθινή ζωή. η πρώτη αλληλεπίδραση που έχουμε με έναν υποψήφιο αντι-ήρωα συνήθως καταλήγει με εμάς να κουνάμε το κεφάλι και να λέμε "τι μαλάκας θεέ μου". Ακριβώς γιατί πρέπει να μας δωθεί η ευκαιρια να τον γνωρίσουμε καλύτερα για να εκτιμήσουμε αν είναι όντως αντι-ήρωας η σκέτος μαλάκας. Long live anti-heroes! λοιπόν, στα βιβλία και τις ταινίας μας όμως, και είθε να συνεχίσουν να μας κάνουν να νιώθουμε λίγο καλύτερα ξεχνώντας. έστω και προσωρινά, τα προβλήματα της μίζερης πραγματικότητας μας. Υψώνω το μπουκάλι γουίσκι μου και πίνω στην υγειά σου Hank Moody!
